Kritiese Taalbewustheid: Toon

Inleiding

• Doel: Inleiding tot die konsep van verskillende tone en die beklemtoning van hul belangrikheid in literêre werke.
• Konteks: 'Toon' verwys na die houding of stemming wat 'n skrywer in hul skryfwerk oordra.
• Belangrikheid: Verstaan van toon help om teks behoorlik te interpreteer en vorm die leser se persepsie.

Definisie van Toon

• Toon: Die houding van die skrywer teenoor die onderwerp of gehoor.
• Oorgedra deur woordkeuse, styl, en uitdrukking.
• Vergelykbaar met intonasie in gesproke taal, wat emosie kommunikeer.

Voorbeeld van 'n Toon in 'n Teks

• Voorbeeld: In "Die Avonture van Oliver Twist" is die toon simpatiek en ernstig. Die outeur beskryf die moeilike lewe van kinders in 19de-eeuse Engeland met medelye.

Belang van Toon

• Kritieke element: Toon kan die betekenis van die teks versterk of verswak.
• Help om die betekenis van die teks oor te dra.
• Voeg by tot die emosionele impak van die teks.

Verskillende Soorte Toon

• Formele Toon: Ernstig, gebruik in besigheidsverslae.
• Informele Toon: Ontspanne, gebruik in informele kommunikasie.
• Humoristiese Toon: Ligte, vermaaklike styl.
• Ernstige Toon: Gewig en deftig, gebruik in redaksionele artikels.
• Sarkastiese Toon: Ironies en minagtend.
• Positiewe Toon: Optimisties en bemoedigend.
• Negatiewe Toon: Krities en pessimisties.

Tabel van Toon Kenmerke en Voorbeelde

Toon	Kenmerke	Voorbeelde
Formele	Ernstig, gesaghebbend	Akademiese artikels, beleidsdokumente
Informele	Ontspanne, gesellig	Informele blogs, geselskap e-posse
Humoristiese	Lig, amusant	Komiese verhale, humoristiese essays
Ernstige	Ernstig, deftig	Regsbriewe, Liturgie
Sarkastiese	Ironies, minagtend	Satiriese kolomme
Positiewe	Optimisties, bemoedigend	Aanmoedigingsboodskappe
Negatiewe	Krities, pessimisties	Kritiese boekresensies

Verskil tussen Toon en Bui

• Toon: Verwys na die skrywer se houding teenoor die onderwerp.
• Bui: Die emosionele atmosfeer wat in die leser opgeroep word.

Tabel van Vergelykings

Toon	Bui
Intensief, Formeel	Somber, Angstig
Speels, Optimisties	Spannend, Melankolies

Woordkeuse en Sy Invloed

• Woordkeuse (Diksie): Die keuse van woorde in 'n teks bepaal hoe die leser die emosie en toon ervaar.
• Voorbeeld 1 (Prosawerk): 'Die kinders huppel soos lente briesies' – Skep 'n ligte, vrolike toon.

• Voorbeeld 2 (Gedigte): 'Stil en statig oor die aarde, donker reën' – Bied 'n somber, nadenkende toon.
• Voorbeeld 3 (Formele konteks): Gebruik van "Ten opsigte van" vir 'n formele, distansieerde toon.

Sinsstruktuur (Sintaksis)

• Kort Sin: 'Hy kom.' – Direk en dramaties.
• Komplekse Sin: 'Soos die son sy strale oor die vallei trek, straal die dag nuut.' – Reflekteer formaliteit.

Figuratiewe Taal en Stylkundige Elemente

• Alliterasie: 'Die donker dae duik' – Voeg ritme en spanning by.
• Metafore: 'Hy is 'n leeu in die stryd' – Bied dieper betekenis en emosie.

Oorsig van Gespesifiseerde Tekste

• Titel van die teks 1: Belangrike tema: Die invloed van keuses op menslike lot. Die toon is introspektief en filosofies. Genre: Drama. Outeursperspektief: Individue moet die gevolge van hul keuses dra.
• Titel van die teks 2: Belangrike tema: Sosiale ongelykheid en sy impak op verhoudings. Die toon is krities en meesleurend. Genre: Roman. Outeursperspektief: Klassisme beïnvloed verhoudings.